Is roomboter gezond of ongezond? Alle feiten op een rij

Is roomboter gezond of ongezond? Tientallen jaren geleden werd roomboter als ongezond gezien omdat het veel verzadigde vetten bevat.

Tegenwoordig zien we het tegenovergestelde. Roomboter wordt aangeprezen als een erg gezond voedingsmiddel. Dit vanwege de unieke vetten en voedingstoffen in roomboter. Dat klinkt natuurlijk tegenstrijdig.

In mijn artikel vertel ik wat de voedingswaarden van roomboter zijn, wat roomboter gezond maakt en waar je rekening mee wilt houden wanneer je roomboter eet.

Is roomboter gezond? De basis

Voordat ik meer vertel over of roomboter gezond of ongezond is, wil ik eerst meer vertellen over wat roomboter precies is.

Hoe wordt roomboter gemaakt?

Roomboter wordt gemaakt van melk. Het bestaat voornamelijk uit afgeroomde melk (room) en een klein beetje water.

De eerste stap om roomboter te maken is om de room van de melk te scheiden. Het proces om roomboter te maken wordt karnen genoemd. De room wordt geschud totdat het melkvet samenklontert en zich scheidt van het vloeibare deel (karnemelk).

Nadat de karnemelk is afgetapt, wordt de boter verder gekarnd totdat je alleen het room gedeelte overhoudt. Het eindproduct is roomboter.

Wat zijn de voedingswaarden van roomboter?

Roomboter bestaat voornamelijk uit de vetten van melk. Om deze reden is boter calorierijk. Hieronder vind je de voedingswaarden per 100g.

Roomboter bevat met name vetoplosbare vitaminen, zoals vitamine A,D,E en K2. 1 eetlepel (14g) roomboter dekt 11% van je aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vitamine A.

De hoeveelheden van vitamine D, E en K2 zijn erg beperkt. Wanneer je 1 eetlepel roomboter eet, krijg je 1-2% van je ADH binnen voor deze vitaminen.

Voor de rest bevat roomboter sporen van calcium, fosfaat en vitamine B12 (bron).

De vetten in roomboter

Roomboter wordt voornamelijk gezond of ongezond verklaard vanwege de vetten. Dit omdat roomboter in verhouding veel verzadigde vetten bevat (ongeveer 70%).

Verzadigde vetten lijken verband te hebben met het verhogen van je cholesterol en hiermee het risico te vergroten op hart- en vaatziekten. Het is alleen zo dat niet alle verzadigde vetten hetzelfde zijn.

Wat roomboter uniek maakt, is dat het meer dan 400 verschillende soorten vetzuren bevat (bron). Hieronder vind je een overzicht van welke vetzuren het meest opvallen.

• Palmitinezuur: palmitinezuur is een van de meest voorkomende verzadigde vetzuren. Deze lijken het cholesterol iets te verhogen of een neutraal effect te hebben. De verzadigde vetten in roomboter bestaan voor het grootste gedeelte uit palmitinezuur (bron).
• Stearinezuur: stearinezuur is ook een verzadigde vetzuur dat veel voorkomt in roomboter. Ten opzichte van andere verzadigde vetten, lijkt stearinezuur een positieve werking te hebben op het cholesterol (bron).
• Oliezuur: oliezuur is een onverzadigde vetzuur dat zowel in dieren als planten voorkomen. Boter bestaat voor ongeveer 22% uit oliezuur. Oliezuur helpt met het verlagen van het cholesterol.
• Boterzuur: 11% van de verzadigde vetten in boter komen van korte keten vetten. De meest voorkomende hiervan is boterzuur. Korte keten vetzuren worden geproduceerd door goede bacteriën in je darmen. Boterzuur is een uniek bestandsdeel dat uit melkvet komt. Butyraat is een vorm van boterzuur dat helpt met de bevordering van een gezonde darmflora (bron).
• Geconjugeerd linolzuur (CLA): geconjugeerde linolzuur (CLA) is een natuurlijke transvet dat voornamelijk in roomboter voorkomt. Het biedt een aantal gezondheidseffecten, zoals het risico verlagen op hart- en vaatziekten en kanker (bron).
• Vacceenzuur: vacceenzuur is ook een natuurlijke transvet dat veel in roomboter voorkomt. Deze vetzuur lijkt positieve effecten te hebben in het verlagen van het LDL cholesterol en de triglyceriden in het bloed (bron).

Deze vetten in roomboter lijken in eerste oogopslag erg gezond. In het volgende gedeelte ga ik nog dieper in op de gezondheidseffecten van roomboter.

Het verschil tussen graan gevoerd of gras gevoerd

Wat ook veel invloed heeft op de voedingswaarden van roomboter is of de roomboter van graan gevoerde- of grasgevoerde koeien komt.

Boter van grasgevoerde koeien komt van de melk van de koeien die in de wei grazen of (vers) gras eten. Deze roomboter bevat meer voedingsstoffen dan de roomboter van koeien die bewerkte granen of geconserveerd gras krijgen.

Hoe verser het gras is dat de koe eet, hoe hoger de hoeveelheid is van gezonde vetten, zoals omega-3-vetzuren en CLA (bron).

Bovendien is het gehalte aan vetoplosbare vitaminen en antioxidanten aanzienlijk hoger in zuivelproducten van grasgevoerde koeien (bron). Om deze reden heeft roomboter van grasgevoerde koeien de voorkeur.

Belangrijk om te onthouden:

Roomboter wordt gemaakt van melk. Het bestaat voornamelijk uit afgeroomde melk (room) en een klein beetje water. Roomboter bevat met name vitamine A en verschillende soorten vetten, zoals verzadigde vetten, onverzadigde vetten en natuurlijke transvetten. Om de meeste voedingsstoffen binnen te krijgen gaat de voorkeur uit naar roomboter van grasgevoerde koeien. Deze roomboter wordt als gezond gezien.

Is roomboter gezond of ongezond?

Nu je weet wat roomboter is en welke voedingstoffen er in roomboter voorkomen, zoom ik in op de gezondheidseffecten van roomboter. Is roomboter wel zo gezond als dat wordt beweerd?

Roomboter en hart- en vaatziekten onderzoeksresultaten

Om te beginnen bevat roomboter in verhouding veel verzadigde vetten. Verzadigde vetten worden in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Het probleem is dat we tot nu toe gemengde resultaten zien. In deze review is er naar 19 meta-analyses gekeken (uitslag van meerdere onderzoeken). Er is zowel gebruik gemaakt van observationele onderzoeken en gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken. In totaal zijn het meer dan 3 miljoen deelnemers!

De conclusie bij de observationele onderzoeken is dat er geen verband is gevonden tussen de verzadigde vetinname en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Bij de gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken waren de uitslagen inconsistent en meer geneigd richting een beperkte verband tussen de verzadigde vetinname en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Als we specifiek inzoom op roomboter zijn de effecten heel erg beperkt tot neutraal m.b.t. een verhoogd risico op hart- en vaatziekten (bron).

Er zijn zelfs observationele onderzoeken die laten zien dat melkvet juist beschermd kan werken tegen hart- en vaatziekten (bron)(bron).

Er is dus geen bewijs dat roomboter het risico verhoogd op hart- en vaatziekten. Roomboter kan met mate voor sommige mensen het risico op hart- en vaatziekten verlagen.

We hebben meer onderzoek nodig om meer duidelijkheid te krijgen.

Is roomboter ongezond vanwege het cholesterol?

Wel is het zo dat roomboter relatief veel cholesterol bevat. In principe geen probleem, omdat je lichaam minder cholesterol aanmaakt wanneer je meer cholesterol binnenkrijgt.

Toch zijn er mensen met een aanleg voor een hoog cholesterol. Zij maken in de darmwand meer cholesterol aan wanneer ze cholesterolrijke voedingsmiddelen binnenkrijgen (bron)(bron).

Heb jij van nature een hoog cholesterol terwijl je een gezond voedingspatroon volgt en voldoende beweegt, dan wil je oppassen met een hoge inname van verzadigde vetten en cholesterolrijke voedingsmiddelen.

In mijn artikel ‘teveel eieren eten: kan dat?‘ lees je meer over de werking van cholesterol.

Koemelkallergie en lactose intolerantie

Hoewel boter zeer weinig eiwitten bevat, bevat het toch net genoeg wei eiwitten om een allergische reactie op te wekken.

Daarom moeten mensen met een koemelkallergie voorzichtig zijn met boter of dit helemaal vermijden.

Boter bevat ook sporen van lactose. Over het algemeen zou een matige consumptie voor de meeste mensen met een lactose-intolerantie moeten kunnen zonder problemen.

Wat maakt roomboter gezond?

Het bewijs is zwak dat roomboter ongezond is. De gezondheidseffecten van roomboter heb ik in het eerste gedeelte van het artikel al besproken.

De gezondheidseffecten van boter hangen grotendeels af van wat de koeien eten en waar ze vandaan komen. Boter van van grasgevoerde koeien is voedzamer dan boter van graangevoerde koeien.

Het bevat namelijk meer geconjugeerde linolzuur (CLA), butyraat en omega-3 vetten.

Het is wel zo dat boter over het algemeen in kleine hoeveelheden wordt geconsumeerd. De bijdrage van deze voedingsstoffen aan de totale inname van je voeding is dus relatief laag.

En ja, als je teveel boter neemt, dan krijg je veel calorieën binnen. Dit omdat roomboter een hoge caloriedichtheid heeft. Dat maakt roomboter dan weer ongezond, omdat het makkelijker bijdraagt aan gewichtstoename.

Is roomboter gezonder dan margarine?

Ten slotte is het interessant om te kijken naar de gezondheidseffecten tussen roomboter en margarine. Margarine is een bewerkt voedingsmiddel op basis van verschillende plantaardige oliën, zoals zonnebloemolie en koolzaadolie.

Het is zo ontworpen dat het op boter lijkt. Het wordt vaak aanbevolen als een goede keuze voor de gezondheid van je hart.

Hoewel er in margarine meer onverzadigde zitten die helpen met het cholesterol omlaag brengen, ontstaan er door het bewerkingsproces (hydrogeneren) kunstmatige transvetten. Dit gebeurt wanneer boter naar een vaste kamertemperatuur wordt gebracht.

Kunstmatige transvetten zorgen voor flink wat gezondheidsproblemen. Dit al bij een relatief lage dosis (bron).

Om deze reden worden nieuwe margarine soorten anders geproduceerd, waarbij de onverzadigde vetten worden vervangen voor verzadigde vetten. Dit proces wordt vet interesterificatie genoemd. Er ontstaan dan geen kunstmatige transvetten tijdens het proces.

Andere zorgen over margarine is dat ze in verhouding veel omega-6 vetten bevatten. Er zijn theorieën dat een hoog omega-6 gehalte voor ontstekingen zorgt, maar het bewijs is niet sterk (bron)(bron).

Wanneer je voldoende omega-3 vetten binnenkrijgt, door 1-2x per week vette vis te eten of uit andere bronnen je omega-3 vetten haalt, dan hoef je je sowieso minder druk te maken om je omega-6 tot omega-3 ratio.

Het probleem is eerder een gebrek aan omega-3, dan dat er een overmaat aan omega-6 wordt geconsumeerd.

Ten slotte bevat margarine (toegevoegde) platensterolen. Plantensterolen zouden ervoor moeten zorgen dat het LDL cholesterol wordt verlaagd, maar de resultaten hiervan zijn gemengd (bron).

Sommige onderzoeken laten zien dat toegevoegde plantensterolen zorgen voor atheromatose (bron). Dit houdt in dat vetachtige stoffen in de wand van de aders worden opgebouwd.

Al met al nog veel onduidelijkheden. Neem je margarine (zonder transvetten) met mate, dan zou dat niet per se minder gezond moeten zijn dan roomboter.

Conclusie: is roomboter gezond?

Je kunt over elk voedingsmiddel moeilijk zeggen of iets gezond of ongezond is. Dit is namelijk erg afhankelijk van de dosis (hoeveel je ervan neemt).

Roomboter is met mate gezond, maar neem je er teveel van dan wordt het ongezond. Dit omdat je veel calorieën binnenkrijgt (dit draagt bij aan gewichtstoename) en veel verzadigde vetten binnenkrijgen mogelijk risico’s met zich meebrengt.

Belangrijk om te onthouden:

Het bewijs is niet overtuigend dat roomboter nou echt gezond is of ongezond. Ook vallen de gezondheidseffecten van roomboter erg mee. Dit omdat roomboter een hoge caloriedichtheid heeft. Door er teveel van te nemen, krijg je simpelweg veel calorieën binnen en in verhouding weinig voedingstoffen. Hetzelfde geldt voor margarine. Roomboter is niet per se gezonder dan margarine. Neem je beide met mate, dan past dat prima binnen een gezond voedingspatroon.

Samenvatting is roomboter gezond of ongezond?

Roomboter wordt gemaakt van melk. Het bestaat voornamelijk uit afgeroomde melk (room) en een klein beetje water. Roomboter bevat met name vitamine A en verschillende soorten vetten, zoals verzadigde vetten, onverzadigde vetten en natuurlijke transvetten.

Om de meeste voedingsstoffen binnen te krijgen gaat de voorkeur uit naar roomboter van grasgevoerde koeien. Deze roomboter wordt als gezond gezien.

Het bewijs is niet overtuigend dat roomboter nou echt gezond is of ongezond. Ook vallen de gezondheidseffecten van roomboter erg mee. Dit omdat roomboter een hoge caloriedichtheid heeft. Door er teveel van te nemen, krijg je simpelweg veel calorieën binnen en in verhouding weinig voedingstoffen.

Hetzelfde geldt voor margarine. Roomboter is niet per se gezonder dan margarine. Neem je beide met mate, dan past dat prima binnen een gezond voedingspatroon.

Vond je dit artikel leerzaam en waardevol? Deel het via de onderstaande knoppen met jouw netwerk. Heb je vragen, gedachtes of ervaringen dat je wilt delen over roomboter? Laat hieronder een reactie achter.

Heb je hulp nodig met werken aan een gezonder voedingspatroon en gezonde eetgewoonten? Bekijk mijn online voedingscoaching.

Veelgestelde vragen over roomboter