Hormonen en afvallen: alles wat je moet weten!

Hormonen en afvallen staan nauw met elkaar verbonden. Is het mogelijk dat je niet kunt afvallen door je hormonen?

Hoewel hormonen een rol spelen in afvallen, doen sommige experts je geloven dat je hormonen in balans brengen een vereiste is om te kunnen afvallen. De vraag is hoe dit precies zit.

In mijn artikel lees je welke hormonen een belangrijke rol spelen in het afvallen en welke invloed je kunt uitoefenen om het afvallen te versnellen.

Hormonen en afvallen: de basis

Voordat ik meer vertel over welke hormonen invloed hebben op het afvallen, wil ik eerst meer vertellen over wat hormonen precies zijn.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn stofjes die je lichaam aanmaakt met als hoofddoel om signalen door te geven.

Ze worden geproduceerd in je klieren, getransporteerd door je bloedbaan en ze vertellen weefsels en organen wat ze moeten doen. Hormonen spelen bijvoorbeeld een belangrijke rol in je metabolisme en voortplanting.

Sommige hormoonwaarden fluctueren gedurende je hele leven en ze kunnen het gevolg zijn van veroudering, terwijl andere veranderen plaatsvinden door leefstijl gerelateerde factoren.

Ik zal de belangrijkste hormonen met je bespreken die invloed hebben op het afvallen.

Welke hormonen spelen een belangrijke rol in het afvallen?

De belangrijkste hormonen die betrokken zijn bij het afvallen zijn:

• insuline;
• cortisol;
• oestrogeen en testosteron;
• het schildklierhormoon;
• leptine en andere hormonen die je eetlust reguleren zoals GLP-1, PYY en CCK.

Ik zal deze hormonen uitgebreider met je behandelen. Vooral omdat er ook veel misvattingen bestaan over hormonen en afvallen.

Belangrijk om te onthouden:

Hormonen zijn stofjes die je lichaam aanmaakt met als hoofddoel om signalen door te geven. Hormonen spelen bijvoorbeeld een belangrijke rol in je metabolisme en voortplanting. Sommige hormoonwaarden fluctueren gedurende je hele leven en kunnen het gevolg zijn van veroudering, terwijl andere veranderen plaatsvinden door he leefstijl. De belangrijkste hormonen die betrokken zijn bij het afvallen zijn insuline, cortisol, oestrogeen, testosteron, het schildklierhormoon, leptine en andere hormonen die je eetlust reguleren.

Hormonen en afvallen: insuline

Het hormoon insuline wordt aangemaakt in de alvleesklier. Het stijgt wanneer je een maaltijd eet dat rijk is aan koolhydraten of eiwitten (bron). Daarna daalt het weer geleidelijk, mits je gezond bent.

Insuline en vetopslag

Insuline wordt meestal als boosdoener gezien waarom je moeite hebt met afvallen en ongewenste vetopslag rondom je buik. Er wordt gezegd dat insuline voor vetopslag zorgt en vetverlies verhindert.

Hoewel het hormoon insuline is betrokken bij vetopslag, zorgt het niet voor vetopslag. Technisch gezien bevordert het vetopslag.

Vetopslag is er sowieso na elke maaltijd. Ook als er geen insuline wordt aangemaakt. Je hebt bijvoorbeeld het enzym HSL dat helpt om vet af te breken. HSL wordt verhinderd door het hormoon insuline, maar ook door het consumeren van vetten (bron).

Je zou in theorie dan koolhydraten, eiwitten en vetten moeten vermijden, om vetopslag tegen te gaan. 😉

Dat insuline dikmakend is of ervoor zorgt dat je niet kan afvallen is dus onjuist. In mijn artikel ‘afvallen met een calorietekort‘ lees je hier meer over.

Wel is het zo dat wanneer insuline verhoogd is, sommige vetvoorraden moeilijker worden aangesproken. In mijn artikel ‘plaatselijk vet verbanden‘ vertel ik hier meer over.

Insuline en je eetlust

Wat experts je niet vertellen is insuline een belangrijke rol speelt in het reguleren van je eetlust. Wanneer je lichaam voldoende insuline aanmaakt, dan helpt dit met verzadigen (bron).

Dat een koolhydraatrijke maaltijd je bloedsuiker crash is niet waar. Je leest er meer over in mijn artikel ‘moe na het eten: wat zijn de oorzaken?‘.

Afvallen met een insulineresistentie?

Experts doen je ook geloven dat een insulineresistentie ervoor zorgt dat je niet kan afvallen. Een insulineresistentie houdt in dat je lichaam ongevoelig is geworden voor de aanmaak van insuline. Dit kan meerdere oorzaken hebben zoals je aanleg, medische aandoeningen of leefstijlfactoren.

Een insulineresistentie zorgt voor problemen zoals het hebben van minder energie en meer honger. Dit zorgt er makkelijk voor dat je gaat overeten.

Het brengt je aan de ene kant in het nadeel om af te vallen, maar je kunt er gelukkig wel van af komen. Dit door de focus te leggen op gewicht stabiel blijven i.c.m. werken aan je fitheid of gewicht verliezen.

In mijn artikel ‘insulineresistentie‘ lees je meer over wat een insuline resistentie is en je krijgt meer tips om ervan af te komen.

Belangrijk om te onthouden:

Het hormoon insuline wordt aangemaakt in de alvleesklier. Het stijgt wanneer je een maaltijd eet dat rijk is aan koolhydraten of eiwitten. Hoewel het hormoon insuline is betrokken bij vetopslag, zorgt het niet voor vetopslag. Technisch gezien bevordert het vetopslag. Insuline helpt ook met verzadigen. Een insulineresistentie kan het je moeilijker maken om af te vallen. Dit vanwege het hebben van meer honger en minder energie.

Hormonen en afvallen: cortisol

Cortisol is een hormoon dat wordt geproduceerd vanuit de bijnieren. Het wordt ook wel het stresshormoon genoemd. Cortisol heeft zijn eigen ritme. In de vroege ochtend is er een piek in je cortisol en daalt dit gedurende de dag. In de nacht zijn je waarden laag.

De aanmaak van cortisol is noodzakelijk om te kunnen overleven. Denk aan de regulatie van je bloedsuikerspiegel, ontstekingen minderen, het hongergevoel opwekken, het metabolisme reguleren en voor het functioneren van je geheugen (bron).

Een te hoog cortisol wordt vaak aangehaald als oorzaak van gewichtstoename. Het gaat dan vooral om de vetopslag rondom de buikregio. Hoe zit dit precies?

Cortisol, buikvet en de eetlust

Hoewel we vanuit onderzoek zien dat een te hoog cortisol bijdraagt aan gewichtstoename of eetbuien, is het belangrijk om dit vanuit de juiste context te bekijken.

Cortisol wordt namelijk als een vetopslag hormoon gezien, terwijl de functie eigenlijk het tegenovergestelde is. Cortisol helpt met het afbreken van weefsel, zodat je lichaam van voldoende voedingstoffen wordt voorzien.

Mensen met ondergewicht hebben een hoog cortisol, terwijl mensen met een gezond gewicht normale cortisolwaarden hebben.

Bij mensen met overgewicht is er zwak bewijs dat een acute toename in cortisol resulteert in overeten (bron). Het gaat eerder om chronisch verhoogde cortisolwaarden die de eetlust opwekken.

Hoge cortisol symptomen

Het is daarom interessanter om stil te staan bij wat de oorzaken zijn van chronisch verhoogde cortisolwaarden.

Veelvoorkomende oorzaken van chronisch verhoogde cortisol waarden zijn:

• het hebben van ondergewicht;
• aanhoudende (lichamelijk)stress;
• het volgen van een te rigide dieet zoals een crash dieet;
• het doen van teveel cardio.

Cortisol wordt vooral aangemaakt door lichamelijke stress en in mindere mate door psychische stress (bron).

Het is in veel gevallen een gewichtstoename van vocht, wat doet lijken alsof cortisol de oorzaak is waarom je aankomt.

Cortisol verminderen

Je hebt tot op een zekere hoogte invloed om chronisch verhoogde cortisolwaarden omlaag te brengen. Dit door:

• aan te komen, wanneer je ondergewicht hebt;
• je slaapkwaliteit verhogen;
• stressmanagement, om beter te kunnen slapen;
• het volgen van een gezond voedingspatroon;
• oppassen met grote calorietekorten en overmaat aan lichamelijke inspanning.

Wanneer je abnormaal verhoogde cortisolwaarden blijft aanhouden, noemen we dit ook wel hypercortisolisme. Dit wordt veroorzaakt door een medische aandoening zoals het syndroom van Cushing. Hiervoor heb je speciale behandelwijzen voor nodig.

Belangrijk om te onthouden:

Cortisol is een hormoon dat wordt geproduceerd vanuit de bijnieren. Het wordt ook wel het stresshormoon genoemd. Cortisol wordt als een vetopslag hormoon gezien, terwijl de functie eigenlijk het tegenovergestelde is. In veel gevallen is het een toename van vocht, waardoor het lijkt dat je aankomt. Goed voor jezelf zorgen helpt om verhoogde cortisolwaarden omlaag te brengen.

Hormonen en afvallen: oestrogeen en testosteron

De hormonen insuline en cortisol spelen een rol in het afvallen. Ze zorgen er niet voor dat je door verhoogde waarden niet meer kan afvallen.

Als we kijken naar de hormonen oestrogeen en testosteron, dan zien we dat deze hormonen naast leefstijlfactoren, ook worden beïnvloed door je leeftijd.

Wat is oestrogeen?

Oestrogeen wordt ook wel het vrouwelijke sexhormoon genoemd. Dit omdat vrouwen verhoudingsgewijs veel meer oestrogeen hebben dan mannen. Oestrogeen is net als cortisol een belangrijk hormoon om gezond te blijven.

Het probleem is niet oestrogeen, maar wanneer de oestrogeen waarden te laag of te hoog zijn. Dit heeft een negatieve invloed op je gemoedstoestand en energie. Je wordt gevoeliger om meer te eten.

Hoge oestrogeen waarden worden veroorzaakt door hormoontherapie of bepaalde medicatie, maar het kan ook op een natuurlijke wijze worden veroorzaakt. Er is bijvoorbeeld verband tussen het hebben van overgewicht en hogere oestrogeen waarden (bron).

Lage oestrogeen waarden worden veroorzaakt door te grote calorierestricties, te veel bewegen en medische aandoeningen, zoals een auto-immuunziekte.

Tijdens de overgang nemen de oestrogeenwaarden af. Hierdoor zijn er veranderingen in het metabolisme. In mijn artikel ‘afvallen op oudere leeftijd‘ vertel ik hier meer over.

Als we kijken naar vetopslag kiest het lichaam ervoor om verhoudingsgewijs meer vet rondom de organen op te slaan i.p.v. de heupen en benen (bron). Dit is minder ideaal, omdat dit insulineresistentie bevordert.

Hoe breng je je oestrogeen beter in balans?

Oestrogeen is dus een hormoon waar je iets minder invloed op lijkt te hebben. Toch zijn er mogelijkheden om je oestrogeen hormonen beter in balans te brengen.

• Focus op gewicht stabiel blijven of val af wanneer je te kampen hebt met overgewicht.
• Werk aan een gezond voedingspatroon. Voldoende vezels, lijnzaad en kruisbloemige groenten kunnen bijdragen aan gezondere oestrogeen waarden (bron)(bron)(bron).
• Zorg voor voldoende beweging.

Wat is testosteron?

Testosteron is een hormoon dat wordt aanmaakt in de testikels en eierstokken. Het speelt bij zowel mannen als vrouwen een belangrijke rol in de gezondheid van volwassenen.

Je hebt gezonde testosteronwaarden nodig voor spieropbouw en je succes te vergroten met afvallen zonder spierverlies.

Wanneer je lage testosteron waarden hebt, dan ontstaan de volgende problemen:

• het verlies van vetvrije massa (spiermassa, botdichtheid, etc.). Je spierkracht neemt af en je verhoogt het risico op het jojo-effect.
• toename van vetmassa rondom de buik (visceraal lichaamsvet).
• minder energie en motivatie om dingen te ondernemen.

Dit brengt je in het nadeel om af te vallen. Om deze reden wil je nagaan of je geen laag testosteron hebt. In mijn artikel ‘testosteron verhogen‘ vertel ik hier meer over en je krijgt tips om je testosteron te verhogen.

De hormonen oestrogeen en testosteron spelen dus een belangrijke rol in het afvallen.

Belangrijk om te onthouden:

Oestrogeen wordt ook wel het vrouwelijke sexhormoon genoemd. Dit omdat vrouwen verhoudingsgewijs veel meer oestrogeen hebben dan mannen. Te lage of te hoge oestrogeen waarden hebben invloed op je energie en eetlust. Een laag testosteron brengt je in het nadeel om af te vallen. De hormonen oestrogeen en testosteron spelen dus een belangrijke rol in het afvallen.

Hormonen en afvallen: afvallen met een trage schildklier?

Het schildklierhormoon heeft ook invloed op het afvallen. Een vertraagde schildklier, zorgt er namelijk voor dat je stofwisseling vertraagt. Daarnaast brengt het andere symptomen met zich mee, waardoor afvallen lastiger wordt.

Hoewel een vertraagde schildklier meestal als oorzaak wordt gezien waarom men niet afvalt, komt een vertraagde schildklier zelden voor. 1-2% van de mensen wereldwijd heeft last van een vertraagde schildklier. Waarvan het 10x vaker voorkomt bij vrouwen (bron).

Een vertraagde schildklier betekent in de praktijk dat met gebruik van medicatie je rustmetabolisme 5-10% lager is.

Je kunt de symptomen van een vertraagde schildklier minderen door te werken aan een gezond voedingspatroon (oppassen voor voedingstekorten, zoals jodium) i.c.m. de juiste medicatie.

Je kunt dus gewoon afvallen met een vertraagde schildklier. Waarom dit moeilijker gaat, heeft in veel gevallen te maken met eetgewoonten, verborgen calorieën, een lager calorieverbruik en mogelijke bijwerkingen van vochtretentie door de medicatie.

Belangrijk om te onthouden:

Een vertraagde schildkier komt zelden voor. In de praktijk betekent het dat je rustmetabolisme lager is. Je kunt de symptomen van een vertraagde schildklier minderen door te werken aan een gezond voedingspatroon (oppassen voor voedingstekorten, zoals jodium) i.c.m. de juiste medicatie. Afvallen met een vertraagde schildklier is moeilijk, maar niet onmogelijk.

De invloed van je honger hormonen op het afvallen

Hongerhormonen zijn hormonen die invloed hebben op je eetlust en verzadiging. Een aantal van deze hormonen zijn in het artikel al behandeld, zoals insuline en cortisol.

Je hebt daarnaast ook nog andere hormonen die invloed hebben op je eetlust en stofwisseling. Hieronder vind je een overzicht.

• Leptine. Leptine helpt niet alleen met je hongergevoel onderdrukken, maar het heeft ook invloed op je metabolisme. Maakt je lichaam weinig leptine aan, dan is je metabolisme trager en heb je meer honger. Dit is het geval wanneer je lang bezig bent met afvallen of een groot calorietekort hanteert (bron).
• Ghreline. Ghreline staat bekend om het hormoon dat de eetlust opwekt. Wanneer je maag leeg is signaleert het hormoon ghreline dat het tijd is om te eten. Heb je voldoende gegeten, dan daalt je ghreline. Opvallend is dat bij mensen met obesitas of veel overgewicht ghreline minder snel lijkt af te nemen na een maaltijd (bron).
• NPY. Neuropeptide Y (NPY) is een hormoon dat de eetlust stimuleert en het energieverbruik verlaagt als reactie op langdurig vasten.
• GLP-1: Glucagon-achtig peptide-1 (GLP-1) is een hormoon dat een rol speelt in verzadigd raken en het stabiel houden van je bloedsuikerspiegel. Mensen met pre-diabtes, obesitas of diabetes maken minder GLP-1 aan. In mijn artikel ‘afvallen met diabetesmedicijnen‘ ga ik hier uitgebreider op in.
• CCK en PYY: Cholecystokinine (CCK) en peptide YY zijn andere hormonen die een rol spelen in het minderen van de eetlust. Mensen met obesitas maken minder PYY aan en zijn minder gevoel voor de effecten van CCK.

Honger hormonen hebben dus zeker invloed op het afvallen. Het is opvallend dat deze hormonen minder goed hun werk kunnen doen, wanneer men obesitas, pre-diabetes of diabetes heeft. Dit kan het afvallen om deze reden moeilijker maken.

Daarom is het belangrijk om in dat geval er alles aan te doen om de eetlust en honger onder controle te krijgen. In mijn artikel ‘hongergevoel na eten onderdrukken‘ lees je hier meer over.

Belangrijk om te onthouden:

Honger hormonen hebben invloed op het afvallen. Het is opvallend dat deze hormonen minder goed hun werk kunnen doen, wanneer men obesitas, pre-diabetes of diabetes heeft. Dit kan het afvallen om deze reden moeilijker maken.

Samenvatting hormonen en afvallen

Het hormoon insuline wordt aangemaakt in de alvleesklier. Het stijgt wanneer je een maaltijd eet dat rijk is aan koolhydraten of eiwitten. Hoewel het hormoon insuline is betrokken bij vetopslag, zorgt het niet voor vetopslag.

Technisch gezien bevordert het vetopslag. Insuline helpt ook met verzadigen. Een insulineresistentie kan het je moeilijker maken om af te vallen. Dit vanwege het hebben van meer honger en minder energie.

Oestrogeen wordt ook wel het vrouwelijke sexhormoon genoemd. Dit omdat vrouwen verhoudingsgewijs veel meer oestrogeen hebben dan mannen. Te lage of te hoge oestrogeen waarden hebben invloed op je energie en eetlust. Een laag testosteron brengt je in het nadeel om af te vallen. De hormonen oestrogeen en testosteron spelen dus een belangrijke rol in het afvallen.

Een vertraagde schildkier komt zelden voor. In de praktijk betekent het dat je rustmetabolisme lager is. Je kunt de symptomen van een vertraagde schildklier minderen door te werken aan een gezond voedingspatroon (oppassen voor voedingstekorten, zoals jodium) i.c.m. de juiste medicatie. Afvallen met een vertraagde schildklier is moeilijk, maar niet onmogelijk.

Honger hormonen hebben invloed op het afvallen. Het is opvallend dat deze hormonen minder goed hun werk kunnen doen, wanneer men obesitas, pre-diabetes of diabetes heeft. Dit kan het afvallen om deze reden moeilijker maken.

Vond je dit artikel leerzaam en waardevol? Deel het via de onderstaande knoppen met jouw netwerk. Heb je vragen, ervaringen of gedachtes over hormonen en afvallen? Laat hieronder een reactie achter.

Heb je hulp nodig met afvallen? Bekijk mijn online fitness coaching!

Veelgestelde vragen over afvallen met hormonen